नई दिल्ली: रिवीजन सभ के बीचा में अंतर

Content deleted Content added
लाइन 44:
[[चित्र:YamunaRiver.jpg|thumb|200px|दिल्ली में [[यमुना]] नदी]]
[[राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र]] दिल्ली {{convert|1484|km2|sqmi|abbr=on}} में विस्तृत बा, जिसमें से {{convert|783|km2|sqmi|abbr=on|0}} भाग ग्रामीण, और {{convert|700|km2|sqmi|abbr=on|0}} भाग शहरी घोषित बा। दिल्ली उत्तर-दक्षिण में अधिकतम {{convert|51.9|km|mi|abbr=on|0}} बा और पूर्व-पश्चिम में अधिकतम चौड़ाई {{convert|48.48|km|mi|abbr=on|0}} बा। दिल्ली के अनुरक्षण हेतु तीन संस्थाएं केर्यरत बा:-
* [[दिल्ली नगर निगम]]:निगम विश्व की सबसे बड़ी नगर पालिकेपालिका संगठन बा, जो कि अनुमानित १३७.८० लाख नागरिकोंनागरिकन (क्षेत्रफल {{convert|1397.3|km2|sqmi|abbr=on|0|disp=or}}) कोके नागरिक सेवाएं प्रदान करती बा।करेले। इ क्षेत्रफ़ल के हिसाब से भी मात्र [[टोक्यो]] से ही पीछे बा।"<ref>Municipal Corporation of Delhi: About us [http://www.mcdonline.gov.in/mcd/aboutus.jsp])</ref>. नगर निगम १३९७ वर्ग कि.मी. के क्षेत्र देखती बा।
* [[नई दिल्ली नगरपालिके परिषद]]: (एन डी एम सी) (क्षेत्रफल {{convert|42.7|km2|sqmi|abbr=on|0|disp=or}}) [[नई दिल्ली]] की नगरपालिके परिषद के नाम बा। इके अधीन आने वाला केर्यक्षेत्र एन डी एम सी क्षेत्र कहलाताकहल बा।जाला।
* [[दिल्ली छावनी बोर्ड]]: (क्षेत्रफल ({{convert|43|km2|sqmi|abbr=on|0|disp=or}})<ref>{{cite web |url=http://www.ndmc.gov.in/AboutNDMC/NNDMCAct.aspx |title= परिचय|accessdate=2007-07-03 |work=द न्यू देल्ही म्युनिसिपल कॉन्सिलकॉउन्सिल एक्ट १९९४|publisher=[[नई दिल्ली नगर पालिके परिषद]]}}</ref> जो दिल्ली के [[दिल्ली छावनी|छावनी]] क्षेत्रों कोमे देखता बा।दिखेला।
 
दिल्ली एकएगो अति-विस्तृत क्षेत्र बा। इ अपने चरम पर उत्तर में सरूप नगर से दक्षिण में [[रजोकरी]] तक फैलाफैलल बा। पश्चिमतम छोर [[नजफगढ़]] से पूर्व में [[यमुना नदी]] तक(तुलनात्मक परंपरागत पूर्वी छोर)। वैसे [[शाहदरा]], [[भजनपुरा]], आदि इके पूर्वतम छोर होनेहोखे के साथ ही बड़े बाज़ारों में भी आते रहे। रा.रा.क्षेत्र में उपरोक्त सीमाओं से लगेलागल निकटवर्ती प्रदेशों के [[नोएडा]], [[गुड़गांव]] आदि क्षेत्र भी आते रहे।आवेला। दिल्ली की भू-प्रकृति बहुत बदलती हुई बा। इ उत्तर में समतल कृषि मैदानों से लेकर दक्षिण में शुष्क [[अरावली पर्वत]] के आरंभ तक बदलती बा। दिल्ली के दक्षिण में बड़ी प्राकृतिक झीलें होइल करती था, जो अब अत्यधिक खनन के केरण सूखाती चली गईं रहे। इनमें से एक बा [[बड़खल झील]]। [[यमुना नदी]] शहर के पूर्वी क्षेत्रों कोके अलग करतीकरेले। बा। ये क्षेत्र [[पूर्वी दिल्ली|यमुना पार]] कहलाते रहेकहाला, वैसे ये नई दिल्ली से बहुत से पुलों द्वारा भली-भांति जुड़ेजुड़ल हुए रहे।बा। [[दिल्ली मेट्रो]] भी अभी दो पुलों द्वारा नदी कोके पार करती बा।करेले।
 
दिल्ली {{coord|28.61|N|77.23|E|}} पर [[भारत|उत्तरी भारत]] में बसाबसल होइलबा बा। इ समुद्रतल से ७०० से १००० फीट की ऊँचाई पर [[हिमालय]] से १६० किलोमीटर दक्षिण में [[यमुना नदी]] के किनारे पर बसाबसल बा। इ उत्तर, पश्चिम एवं दक्षिण तीन तरफं से [[हरियाणा]] राज्य तथा पूर्व में [[उत्तर प्रदेश]] राज्य द्वारा घिरा होइलघिरल बा। दिल्ली लगभग पूर्णतया [[गंगा के मैदान|गांगेय क्षेत्र]] में स्थित बा। दिल्ली के भूगोल के दो प्रधान अंग रहेबा [[यमुना]] सिंचित समतल एवं दिल्ली रिज (पहाड़ी)। अपेक्षाकृत निचले स्तर पर स्थित मैदानी उपत्यकेकृषि हेतु उत्कृष्ट भूमि उपलब्ध कराती बाकरावेले, हालांकि ये बाढ़ संभावित क्षेत्र रहेह। रहे। ये दिल्ली के पूर्वी ओरमे रहे।बा। और पश्चिमी ओर रिज क्षेत्र मे बा। इ के अधिकतम ऊंचाई ३१८ मी.(१०४३ फी.) तक जाले। इ दक्षिण में [[अरावली पर्वत]]माला से आरंभ होकर शहर के पश्चिमी, उत्तर-पश्चिमी एवं उत्तर-पूर्वी क्षेत्रों तक फइलल बा। दिल्ली की जीवनरेखा [[यमुना]] [[हिन्दू धर्म]] में अति पवित्र नदियों में से एगो नदी मानल जाला। एगो आउर छोट नदी [[हिंडन नदी]] [[पूर्वी दिल्ली]] के [[गाजियाबाद]] से अलग करेले। दिल्ली [[भूकम्प|सीज़्मिक क्षेत्र-IV]] में आवे से ई क्षेत्र मे[[भूकम्प|भूकम्पों]] के संभावना बनल रहेला।<ref name=gisridgehazardprofile>{{cite web
|url=http://www.fig.net/pub/fig_2002/Ts3-9/TS3_9_mohan.pdf
|title=जीआईएस-बेस्ड स्पैशियल इन्फ़ॉर्मेशन इंटीग्रेशन, मॉडलिंग एण्ड डिजिटल मैपिंग: ए न्यू ब्लेन्ड ऑफ टूल फ़ॉर जियोस्पेशियल एन्वायरेनमेण्टल हेल्थ एनालिसिस फ़ॉर देल्ही रिज
|accessdate=३ फरवरी, २००३
|last = मोहन
|first = मदन
|date=
|year = २००२
|month = अप्रैल
|format=PDF
|work=स्पैशियल इन्फ़ॉर्मेशन फ़ॉर हेल्थ मॉनीटरिंग एण्ड पॉपुलेशन मैनेजमेंट
|publisher=एफ़आईजी XXII अन्तर्राष्ट्रीय कांग्रेस
|pages = पृ. ५
}}</ref> तक जाती बा। इ दक्षिण में [[अरावली पर्वत]]माला से आरंभ होकर शहर के पश्चिमी, उत्तर-पश्चिमी एवं उत्तर-पूर्वी क्षेत्रों तक फैले रहे। दिल्ली की जीवनरेखा [[यमुना]] [[हिन्दू धर्म]] में अति पवित्र नदियों में से एक बा। एक अन्य छोटी नदी [[हिंडन नदी]] [[पूर्वी दिल्ली]] को [[गाजियाबाद]] से अलग करती बा। दिल्ली [[भूकम्प|सीज़्मिक क्षेत्र-IV]] में आने से इसे बड़े [[भूकम्प|भूकम्पों]] के संभावी बनाती बा।<ref name=hazardprofile>{{cite web
|url=http://www.undp.org.in/dmweb/hazardprofile.pdf
|title=बाज़ार्ड प्रोफ़ाइल ऑफ़ इंडियन डिस्ट्रिक्ट्स