बाजुरा जिला

बाजुरा जिला नेपाल क सूदुर पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र क सेती अञ्चल मा अवस्थित एक हिमाली जिला बा। इ जिला के सीमाना बझाङ जिल्ला, हुम्ला जिल्ला, मुगु जिल्ला, कालीकोट जिल्ला अउर अछाम जिल्ला से जोडेल बा। इ जिला के क्षेत्रफल २१८८ वर्ग कि.मि. ह। इ जिल्ला प्रशासनिक हिसाब से २७ गाविस, ९ इलाका, १ निर्वाचन क्षेत्र मे विभक्त रहल बा।

जिला के नामाकरण

जिला के नाम कैसन बाजुरा रहल गए इ बारे मा कौनो लिखित प्रमाण नभइल। पुराना कहावतें अनुसार पहले इ जिला के आपन स्वतन्त्र अस्तित्व नरइल बा। उ समय मा इ क्षेत्र सिजां के अन्तर्गत रहल बा। केन्द्रीय शासन जुम्ला से संचालन होकर भी शासक का प्रतिनिधि हाल के बाजुरा जिला मे सहायक दरबार बनाइल के रहल बा। उ सहायक दरबार को "कोट" बोलल बा। तत्कालीन सिजां दरबार के राजा के आदेश अनुसार इ बाजुरा दरबार से वाज चिडिया के नाम पकड कर पर्दथ्यो । वाजलाई पासोमा हालेर समातिन्थ्यो । भालेबाजंलाई शाही वाज र पोथि वाजलाई झुर्रा वाज भनिन्थ्यो । एक पटक राजाको आफ्नो दरबारमा वाज पठाई दिने आदेश अनुसार पासो थाप्दा उक्त पासोमा शाही वाज न परि झुर्रा वाज पर्न गएछ । शाहीवाज पासोमा पार्न नसकि झुर्रावाज मात्र परेको खबर सहित झुर्रावाज राजाको दरबारमा पठाएछन । राजाले शाहिवाजको चाहना गरेको तर झुर्रावाज प्राप्त भएकोले यस ठाउंको नाम त्यहि पोथीवाजको नाम "भुर्रावाज" लाई उल्टोबाट बाझुर्राकोट राखेछन । त्यहि बाझुर्राकोट पछि अपभ्रंश हुदै बाजुरीकोट भयो र त्यसै बाजुरीकोटको नामबाट बाजुरा रहेको किंवदन्ति पाईन्छ । अर्को भनाई अनुसार यो ठांउमा "बाजुगार्ड" भन्ने नदिको नामबाट बाजुरा जिल्ला नाम रहन गएको हो भन्ने भनाई पनि पाईन्छ ।

भूगोल

इ जिल्ला २८ डि १८“उत्तरी से २९डि ५” उत्तरी अक्षांश अउर ८०डि ९ “ पुर्व से ८१डि ५” पूर्व देशान्तर मे अवस्थित बा। इ जिला के सिमाना मे पूर्व मे मुगु अउर कालिकोट, पश्चिम मे बझाङ, उत्तर मे हुम्ला, दक्षिण मे अछाम अउर कालिकोट जिल्ला रहल बा। इ जिला के क्षेत्रफल २१८८ वर्ग किलोमिटर या २१८८०० हेक्टर रहल बा। भौगोलिक रुप से इ जिला हिमाली क्षेत्र में १३.५%, उच्च पहाडि क्षेत्र –८४.७% मध्य पहाडि क्षेत्र १.७% रहल बा। इ जिला समुद्री सतह से न्युनतम ७२६ मी.(ईकडि गार्ड) से अधिकतम ७०३६ मि.(हंशिरेलेख)उचाई तक रहल बा। इ जिला के प्रमुख नदि में कर्णाली नदि, बुढिगंगा, मालागाड, बार्जुगाड, कोदिगाड, दानसाग, कवाडि, ईकडिगार्ड आदि रहल बा अउर प्रमुख ताल में खप्तड ताल, छेडेदह, बुढिनन्दा देवी के पवित्र स्थल मे अवस्थित ७ ताल आदि बा। धरातलीय स्वरुप के आधार मे इ जिला के मौसम निर्भर रहल बा। इ जिल्ला मे अर्ध उष्ण, समशितोष्ण, शितोष्ण अउर ठण्डा शितोष्ण करके चार प्रकार के हावापानी रहेल बा। इ जिल्लाको औसत तापक्रम गृष्म ऋतुमा १८ डि – ३२डि र हिउदमा ० डि — ५ डि तथा औषत बर्षा अधिकतम ८० ईन्च देखि न्युनतम २५ ईन्चसम्म हुन्छ। यो जिल्लाको धार्मिक तथा पर्यटकीय क्षेत्रमा बुढिनन्दा देवी, मालिका, नाटेश्वरी, खप्तड, छेडेदह आदि तथा व्यपारिक महत्वका क्षेत्रमा मार्तडी बजार, कोल्टी बजार, शेरा बजार, ढाव बजार, कुल्देवमाण्डौ बजार आदि रहेका छन्।

जनसंख्या

वि सं २०५८को जनगणना अनुसार यो जिल्लाको जनसंख्या १,०८,७८१ थियो जसमा महिला ५४,९४७ र पुरुष ५३,८३४ थियो। यो जिल्लाको जनसंख्या नेपालको जनसंख्याको ०.४७ प्रतिशत छ। यी मध्ये ५ वर्ष मुनिको जनसंख्या १५,२३३ ७५ बर्ष र सो भन्दा माथिका १,१०८ थियो। यो जिल्लामा घर परिवार संख्या २०,३७८ थियो भने औसत परिवार सदस्या संख्या ५.३४ थियो। यो जिल्लाको जनघनत्व ५० र जनसंख्या बृद्धिदर १.६७ थियो। यो जिल्लाको लैङ्गिक अनुपात ९७.९७ छ।

गाविस

यो जिल्लाका गाविसहरुको सामान्य जानकारी निम्न लिखित सूचीमा दिइएको छ। विस्तृत जानकारी गाविसको पृष्ठमा हेर्नुहोस्।

क्र सं	नाम	क्षेत्रफल (हे.)	सदरमुकाम देखिको दुरी	सदरमुकाम जोड्ने बाटोको प्रकार	औसत समय	ईलाका
१	मार्तडी	८७५२	० कोष	गोरेटो बाटो	०	१
२	जुगाडा	५४७०	२ कोष	,,	२ घण्टा	१
३	बुढिगंगा	६५५४	४ कोष	,,	३,,	१
४	पाण्डुसेन	५२५१	१० कोष	,,	१ दिन	५
५	कोल्टी	१४९२२	१२ कोष	,,	१,,	५
६	कोटिला	४९६६	१२ कोष	,,	१ दिन	२
६	जगन्नाथ	४९८८	१६ कोष	,,	२,,	२
८	गोत्रि	१०९४०	२२ कोष	,,	३,,	२
९	जुकोट	४३७६	२० कोष	,,	३,,	३
१०	वाई	५२५१	१८ कोष	,,	२,,	३
११	साप्पाटा	५७९८	२४ कोष	,,	३,,	३
१२	रुगिन	६०१७	३० कोष	,,	३,,	४
१३	बांधु	७१११	१४ कोष	,,	२,,	४
१४	बिच्छया	४३७६६	४० कोष	,,	४,,	४
१५	मानाकोट	५४७०	७ कोष	,,	१,,	६
१६	दहकोट	२१८८०	१० कोष	,,	१,,	६
१७	आटिचौर	५०३२	८ कोष	,,	१,,	६
१८	डोगडी	४९०९	१५ कोष	,,	२,,	७
१९	गुदुखाती	५०७६	१४ कोष	,,	२,,	७
२०	जयवागेश्वरी	४६८२	२० कोष	,,	२,,	७
२१	कांडा	५१८५	२२ कोष	,,	३,,	७
२२	कुल्देवमान्डौ	४६१६	१० कोष	,,	१,,	८
२३	ब्रह्रमतोला	४९२३	८ कोष	,,	१,,	८
२४	बाह्रबिस	४७०४	१४ कोष	,,	२,,	८
२५	तोलि	५३६०	१३ कोष	,,	१,,	९
२६	कैलाशमाण्डौ	७६५८	१० कोष	,,	१,,	९
२७	छतारा	५१४१	१६ कोष	,,	२,,	९

यो पनि हेर्नुहोस्

नेपालको क्षेत्रिय बर्गिकरण