फगुआ

एक तरह के भोजपुरी लोकगीत

फगुआ भोजपुरी इलाका में फागुन के महीना में, होली के मौसम में, गावल जाये वाला लोकगीत हवे।[1] जाड़ा के बाद बसंत के आगमन के उछाह आ होली मनावे के तय्यारी फगुआ के गीतन से पता चले ला। बसंत पंचिमी के सम्मत गड़ा जाला आ एही दिन से फगुआ गवाये लागे ला जे लगभग चालीस दिन चले ला, होली के दिन ले।[2][3][4]

कुछ अन्य क्षेत्रन में एकरा के फाग भी कहल जाला। होरीरसिया गीत भी एही से मिलत जुलत भावना के गीत होलें।

एक ठो खास अर्थ में, झुंड में फगुआ गावत समय अगर केहू कौनों भुलाइल फगुआ के गीत इयाद क के कढ़ा देला त ओकर फगुआ साथी लोग पर चढ़ गइल अइसन कहल जाला, एह तरह के उधारी के दूसर अइसने फगुआ सुना के उतारल जाला, जेकरा के फगुआ दिहल कहल जाला।[5]

फगुआ के गीत अक्सर शृंगार रस के या भक्ति के गीत होलें जेह में राधा-कृष्ण, राम-सीता या शिव पार्वती के बर्णन होला।[3][6]फागुन में फगुआ मनावे के उल्लेख साहित्य में भी कई जगह मिले ला।[7]

फगुआ मनावे के रिवाज भोजपुरी इलाका ले सीमित नइखे, भोजपुरी भाषा बोले वाला लोग जहाँ दूसरा देस जा के बस गइल उहाँ भी एकर महत्व बाटे।[8]

फागुन आ होली के मौसम में फगुआ के महत्व अब घटत जात बा।[9]

इहो देखल जाय संपादन करीं

संदर्भ संपादन करीं

  1. Bruno Nettl; James Porter; Timothy Rice (1998). The Garland Encyclopedia of World Music: South Asia : the Indian subcontinent. Taylor & Francis. pp. 665–. ISBN 978-0-8240-4946-1.
  2. नवनीत (अंक-36). 1987.
  3. 3.0 3.1 Kirana Marālī (1984). Avadhī aura Bhojapurī lokagītoṃ meṃ Rāmakathā. Bhāratī Bhaṇḍāra.
  4. "The Evening of Bonfires, Holi Bonfire, Holi Bonfire Celebrations". Holifestival.org. Retrieved 2017-03-08.
  5. Vidyāvindu Siṃha (2003). Sāla bhara parva. Vāṇī Prakāśana. pp. 105–. ISBN 978-81-7055-187-4.
  6. Kumārī Vāsantī (1993). Nāgapurī gītoṃ kī chanda-racanā: eka sāṃskr̥tika adhyayana. Kiśora Vidyā Niketana.
  7. Rameśacandra Miśra; Tulasīdāsa (1969). Gītāvalī-vimarśa: Tulasī kī kāvyakr̥ti Gītāvalī kī sarvāṅgapūrṇa samīkshā. Navanīta Prakāśana.
  8. Helen Myers (जनवरी 1998). Music of Hindu Trinidad: Songs from the India Diaspora. University of Chicago Press. pp. 74–. ISBN 978-0-226-55453-2.
  9. "होली के बदलते रंग | मनोरंजन | DW.COM | 26.03.2013". DW.COM. 2013-03-26. Retrieved 2017-03-09.

बाहरी कड़ी संपादन करीं