नरेंद्र मोदी

भारत के परधानमंत्री आ गुजरात के पुरान मुख्यमंत्री
(नरेन्द्र मोदी से अनुप्रेषित)

नरेन्द्र दामोदरदास मोदी (17 सितम्बर 1950) एगो भारतीय राजनीतिज्ञ आ भारत के 14वाँ आ वर्तमान परधानमंत्री बाड़ें। मोदी 26 मई 2014 के प्रधानमंत्री पद के शपथ लिहलें। भारत के अबतक भइल प्रधानमंत्री लोग में मोदी आजाद भारत में जनमल पहिला प्रधानमंत्री बाड़ें। एकरा पहिले ऊ गुजरात के मुख्यमंत्री रहलें आ वर्तमान में बनारस लोकसभा सीट से सांसद बाङे। नरेंद्र मोदी भारतीय जनता पार्टी के सदस्य, हिंदू राष्ट्रवादी आ दक्खिनपंथी संगठन राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ के सदस्य हवें।

नरेन्द्र मोदी, 𑂢𑂩𑂵𑂁𑂠𑂹𑂩 𑂧𑂷𑂠𑂲
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी
भारत के 14वाँँ परधानमंत्री
Taking office
26 मई 2014
राष्ट्रपतिप्रणव मुखर्जी
Succeedingमनमोहन सिंह
गुजरात के 14वाँँ मुख्यमंत्री
कार्यकाल
7 अक्टूबर 2001 – 22 मई 2014
गवर्नरसुन्दरसिंह भण्डारी
कैलाशपति मिश्र
बलराम जाखड़
नवलकिशोर शर्मा
एस॰ सी॰ जमीर
कमला बेनीवाल
इनसे पहिलेकेशूभाई पटेल
इनके बादआनंदीबेन पटेल
निजी जानकारी
जनमनरेन्द्र दामोदरदास मोदी
(1950-09-17) सितंबर 17, 1950 (उमिर 73)
वड़नगर, गुजरात, भारत
राजनीतिक पार्टीभारतीय जनता पार्टी
जीवनसाथीजसोदाबेन चिमनलाल[1]
महतारी संस्थादिल्ली विश्वविद्यालय
गुजरात विश्वविद्यालय
दस्खत
वेबसाइटनिजी वेबसाइट

बडनगर में एगो गुजराती परिवार में पैदा मोदी, बचपन में अपना बाबूजी के चाय के दुकान पर मदद करें, बाद में आपन दुकान लगावे लगलें। स्वयंसेवक संघ से उनके परिचय आ जुड़ाव आठ बरिस के उमिर में भइल। ग्रेजुएशन के पढ़ाई के बाद मोदी घर छोड़ दिहलें, कारण बियाह बतावल जाला जेकरा के मोदी स्वीकार ना कइलें। दू साल खातिर भारत के बिबिध इलाका सभ में घूमे के बाद 1969 या 1970 में अहमदाबाद लवटलें। 1971 में आरएसएस के फुल-टाइम मेंबर बन गइलें आ 1975 के इमरजेंसी के दौर में कुछ दिन इनके लुकाये के परल। 1985 में आरएसएस इनके भाजपा में भेज दिहलस, पार्टी के बिबिध पद पर रह के काम करत साल 2001 में एकर जनरल सेक्रेटरी बनलें।

2001 में नरेंद्र मोदी के गुजरात के मुख्यमंत्री नियुक्त कइल गइल जवना के कारण तत्काल के मुख्यमंत्री केशूभाई पटेल के खराब सेहत आ भुज के भूडोल के बाद उनके छवि में गिरावट रहल। जल्दिये मोदी बिधायक के रूप में चुन लिहल गइलें। मोदी के प्रशासन के 2002 के गुजरात दंगा में भूमिका होखे के बात कहल जाला,[नोट 1] या फिर दंगा करावे के आरोप भी लगावल जाला, हालाँकि कोर्ट के कौनों अइसन सबूत ना मिलल जेकरा आधार पर एक मामिला में मोदी के कौनों सजा दिहल जा सके।[नोट 2] मुख्यमंत्री के रूप में गुजरात में आर्थिक बढ़ती के आगे रखे में उनके नीति के तारीफ कइल जाला,[9] जबकि सेहत-सुबिधा, आ शिक्षा के बिकास के आगे बढ़ावे के मामिला में आ गरीबी दूर करे में बिफल रहे खातिर उनके सरकार के आलोचना होले।[नोट 3]

मोदी 2014 के आम चुनाव में भाजपा के अगुआई कइलेन आ पार्टी लोकसभा में बहुमत से आइल। कौनों पार्टी के 1984 के बाद से पूर्ण बहुमत पहिली बेर मिलल बा। मोदी खुद बनारस लोक सभा सीट से चुनल गइलें। परधानमंत्री बनले के बाद से मोदी प्रशासन के कोसिस रहल बा कि देस में बिदेसी डाइरेक्ट निवेश के बढ़ावा दिहल जाय, मूलभूत संरचना पर खरच ढेर कइल जाय, आ स्वास्थ्य आ सामाजिक कल्याण के ऊपर होखे वाला खर्चा में कटौती कइल जाय। मोदी के सारकार द्वारा ब्यूरोक्रेसी के दक्षता बढ़ावे आ आ सेंट्रलाइज हो चुकल पावर के छितरावे के कोसिस में योजना आयोग के भंग क दिहल गइल बा। इनके द्वारा देस भर में हाई-प्रोफाइल सफाई अभियान चलावल गइल बा आ पर्यावरण आ मजूरी संबंधी कानून के कमजोर भा खतम क दिहल गइल बा। मोदी के देस के राजीनीत के दक्खिनपंथी राजनीति के तरफ ओरमावे खातिर इंजीनियरी करे के क्रेडिट दिहल जाला आ इनके हिंदू राष्ट्रवादी बिसवास आ गुजरात दंगा में भूमिका के ले के देस में आ देस के बाहर बिबादास्पद छवी बा; एह दुनों बात के, सामाजिक भेदभाव वाला एजेंडा रखे वाला ब्यक्ति होखे के सबूत के तौर पर भी प्रस्तुत कइल जाला।[नोट 4]

सुरुआती जीवन आ शिक्षा संपादन करीं

नरेंद्र मोदी के जनम 17 सितंबर 1950 के एगो गुजराती परिवार में, मेहसाणा जिला (ओह समय के बांबे स्टेट, अब गुजरात) के वडनगर में भइल। बाबूजी दामोदरदास मूलचंद मोदी (c.1915 - 1989) आ महतारी हीराबेन मोदी (जनम c.1920) के छह गो में नरेंद्र मोदी तिसरा संतान रहलें।[18] मोदी के परिवार मोध-घाँची-तेली समुदाय के हवे,[19][20][21] जेकरा के सरकारी तौर पर अन्य पिछड़ा वर्ग (ओबीसी) में गिनल जाला।[22][23]

लरिकाईं में मोदी वडनगर रेलवे टीशन पर चाय बेचे में अपने बाबूजी के मदद करें, बाद में अपना भाई के साथे खुद के छाया के दुकान बस अड्डा के लगे चलवलें।[24][25] मोदी साल 1967 में वडनगर से इंटर के इम्तिहान पास कइलें, जहाँ उनके एगो अध्यापक औसत दर्जा के बिद्यार्थी आ बाद-बिबाद में रूचि रखे वाला आ थियेटर में लगाव रखे वाला बिद्यार्थी के रूप में बतवलें।[26] बाद-बिबाद प्रतियोगिता में मोदी के कुशलता उनके संघे पढ़े वाला बिद्यार्थी आ उनके मास्टर साहब लोग चिन्हित कइल।[27] मोदी नाटकन (थियेटरन) में बहुत बिसाल व्यक्तित्व (लार्जर-देन-लाइफ) वाला किरदार निभावल पसंद करें जे उनके राजनीतिक कैरियर में भी झलके ला।[28][29]

आठ बरिस के उमिर में मोदी के राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ (आरएसएस) के बारे में मालुम भइल आ ऊ लोकल शाखा में जाए सुरू कइलेन। एकरे बाद मोदी लक्ष्मणराव इनामदार, जिनके वकील साहब के नाँव से जानल जाय, मिलने आ उहे इनका के बालस्वयंसेवक बनवलें आ इनके राजनीतिक अभिभावक बनलें।[30] आरएसएस में अपना शिक्षा के दौरान मोदी वसंत गजेंद्रगाडकर आ नाथालाल जघड़ा से मिललें जे लोग भारतीय जनसंघ के नेता आ 1980 में भारतीय जनता पार्टी के गुजरात इकाई के संस्थापक सदस्य रहल लोग।[31] पढ़ाई के दौरान लरिकाईंये में इनके बियाह जसोदाबेन नरेंद्रभाई मोदी से तय हो गइल जेकरा के मोदी ना स्वीकार कइलें [32] आ एही कारन उपजल पारिवारिक तनाव के कारन 1967 में घर छोड़ देवे के फैसला कइलें।[33]

एकरे बाद मोदी दू साल उत्तर भारत आ पूर्वोत्तर भारत के जगह-जगह घुमलें, कवना-कवना जगह गइलें आ रहलें एकरे बारे में बहुत बिबरन ना मिले ला।[34] अपना इंटरभ्यू में मोदी, स्वामी विवेकानंद के स्थापित बेलूर मठ (कलकत्ता लगे), एकरे बाद अल्मोड़ा के अद्वैत आश्रम आ रामकृष्ण मिशन, राजकोट जाए के बात कहले बाने। एह में से हर जगह कुछे दिन खातिर रह पवलें काहें कि उनके कॉलेज के शिक्षा अभिन पूरा ना भइल रहल।[35][36][37] विवेकानंद के इनके जीवन पर बहुत परभाव बतावल जाला।[38]

1968 के गर्मी के सुरुआत में मोदी बेलूर मठ चहुँपलें बाकी इहाँ से वापस लवटा दिहल गइलें, जेकरा बाद कलकत्ता पच्छिम बंगाल आ आसाम में घूमलें, सिलीगुड़ी आ गौहाटी में रुकलें।[39] मोदी अल्मोड़ा के रामकृष्ण आश्रम चहुँपलें आ एहू जा उनके ना लिहल गइल, एकरे बाद दिल्ली राजस्थान होखत वापस 1968–69 में गुजरात लवट अइलें।[40] 1969 के अंत में या फिर 1970 के सुरुआत में मोदी कुछ दिन खातिर वडनगर अइलें आ एकरा बाद अहमदाबाद चल गइलें।[41] इहँवा मोदी अपने रिश्तेदार के इहाँ, गुजरात राज्य परिवहन कारपोरेशन के कैंटीन में काम करे लगलें।[42][43]

अहमदाबाद में मोदी दोबारा इनामदार से दोबारा मिललें जे ओह समय शहर के हेगडेवार भवन (शहर के आरएसएस मुख्यालय) में रहलें।[44][45][46] 1971 के भारत-पाक लड़ाई के बाद मोदी अपना चाचा के साथे काम कइल छोड़ के पूरा टाइम खातिर आरएसएस के प्रचारक बन गइलें[43] आ इनामदार के मातहत काम करे लगलें।[47] लड़ाई के कुछे दिन पहिले मोदी भारत सरकार के खिलाफ एगो शांतिपूर्ण धरना-परदर्शन में हिस्सा लिहलें जेकरा खातिर उनके गिरफ्तार कइल गइल रहे; इहे कारन बतावल जाला कि इनामदार इनके सिखावे-पढ़ावे खातिर बीछलें।[47] कई साल बाद 2001 में इनामदार के जीवनी छपल जेह में मोदी सहायक लेखक रहलें।[48] साल 1978 में मोदी राजनीतिशास्त्र में बीए कइलें,[49] दिल्ली विश्वविद्यालय के पत्राचार माध्यम से,[50][51] आ थर्ड डिवीजन पास भइलें।[52] पाँच बरिस बाद, 1982 में, गुजरात विश्वविद्यालय से राजनीति बिज्ञान में एमए के डिग्री लिहलें।[53][54]

टीका-टिप्पणी संपादन करीं

  1. 2002 के गुजरात दंगा में तत्कालीन प्रशासन के भूमिका खातिर स्रोत संदर्भ[2][3][4][5][6]
  2. 2012 में न्यायालय कहलस कि तहकीकात में मोदी के खिलाफ कवनो सबूत ना मिलल।[7][8]
  3. मानवीय बिकास में बिफल रहे के बात कहे वाला स्रोत-संदर्भ।[5][6]
  4. बिबादास्पद भूमिका के चर्चा संबंधी स्रोत-संदर्भ[5][10][11][12][13][14][15][16][17]

संदर्भ संपादन करीं

  1. http://erms.gujarat.gov.in/ceo-gujarat/FileLoc/LS2014/20/Narendra_Modi019006.PDF
  2. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Bobbio
  3. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named The Clash Within
  4. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Shani
  5. 5.0 5.1 5.2 Buncombe, Andrew (19 September 2011). "A rebirth dogged by controversy". The Independent. London. Retrieved 10 अक्टूबर 2012.
  6. 6.0 6.1 उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Jaffrelot2013
  7. "India Gujarat Chief Minister Modi cleared in riots case". BBC. 10 April 2012. Retrieved 17 February 2017.
  8. "SIT finds no proof against Modi, says court". The Hindu. 10 April 2012. Retrieved 17 February 2017.
  9. Joseph, Manu (15 February 2012). "Shaking Off the Horror of the Past in India". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 19 May 2017.
  10. Menon, Kalyani Devaki (2012). Everyday Nationalism: Women of the Hindu Right in India. The University of Pennsylvania Press. p. 26. ISBN 978-0-8122-2234-0. Yet, months after this violent pogrom against Muslims, the Hindu nationalist chief minister of Gujarat, Narendra Modi, went to the polls and won a resounding victory
  11. Mishra, Pankaj (अप्रैल 2011). Visweswaran, Kamala (ed.). Perspectives on Modern South Asia: A Reader in Culture, History, and Representation. Wiley-Blackwell. p. 188. ISBN 978-1-4051-0062-5. The chief minister of Gujarat, a young up-and-coming leader of the Hindu nationalists called Narendra Modi, quoted Isaac Newton to explain the killings of Muslims. "Every action", he said, "has an equal and opposite reaction."
  12. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Stepan
  13. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ganguly 2014
  14. "Indian PM Narendra Modi still mired in controversy, says expert". Canadian Broadcasting Corporation. 16 April 2015. Retrieved 17 February 2017.
  15. Nair, Rupam Jain (12 December 2007). "Edgy Indian state election going down to the wire". Reuters. Retrieved 10 अक्टूबर 2012.
  16. Robinson, Simon (11 December 2007). "India's Voters Torn Over Politician". Time Magazine. Retrieved 10 अक्टूबर 2012.
  17. Burke, Jason (28 मार्च 2010). "Gujarat leader Narendra Modi grilled for 10 hours at massacre inquiry". The Guardian. Retrieved 10 अक्टूबर 2012.
  18. Marino 2014, pp. 13, 15, 29–30, 74.
  19. "Narendra Modi belongs to Modh-Ghanchi caste, which was added to OBCs categories in 1994, says Gujarat government | Latest News & Updates at Daily News & Analysis". dna (अमेरिकी अंग्रेजी में). 9 May 2014. Retrieved 19 May 2017.
  20. "PM Modi's brother asks Teli community to adopt 'Modi' prefix". The Indian Express (अमेरिकी अंग्रेजी में). 20 November 2016. Retrieved 19 May 2017.
  21. "'Modi is a Teli-Ghanchi OBC': BJP - Times of India". दि टाइम्स ऑफ इंडिया. Retrieved 19 May 2017.
  22. "'Modi is a Teli-Ghanchi OBC': BJP". दि टाइम्स ऑफ इंडिया. 23 April 2014. Retrieved 17 February 2017.
  23. Ghai, Rajat (7 May 2014). "The office of Prime Minister: A largely north Indian upper-caste, Hindu affair". Business Standard India. Retrieved 19 May 2017.
  24. "'I have a special association with tea', Modi tells Lankan Tamils". www.oneindia.com (अंग्रेजी में). Retrieved 19 May 2017.
  25. Sinha, N. C. High School Essays (अंग्रेजी में). p. 20. ISBN 978-93-5186-604-6.
  26. Jose, Vinod K. (1 मार्च 2012). "The Emperor Uncrowned". The Caravan. pp. 2–4. Archived from the original on 23 September 2015. Retrieved 11 April 2013.
  27. Marino 2014, p. 16.
  28. Mukhopadhyay 2013, p. 82.
  29. "Modi's life dominates publishing space (Election Special)". New Kerala. 14 मार्च 2014. Retrieved 4 April 2014.
  30. Marino 2014, p. 24.
  31. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Pathak TNN
  32. Marino 2014, p. 21.
  33. Marino 2014, pp. 22–23.
  34. Marino 2014, p. 25.
  35. Marino 2014, pp. 30–33.
  36. Mukhopadhyay 2013, pp. 128–129.
  37. "Narendra Modi invited to Ramakrishna Mission's headquarter in Belurmath". The Economic Times. 26 मई 2014. Retrieved 17 अक्टूबर 2014.
  38. "The tale of two Narendras: Narendra Modi and Swami Vivekananda". दि स्टेट्समैन. 5 जुलाई 2016. Retrieved 17 फरवरी 2017.
  39. Marino 2014, p. 26.
  40. Marino 2014, p. 27.
  41. Marino 2014, pp. 28–29.
  42. Mukhopadhyay 2013, p. 131.
  43. 43.0 43.1 Mukhopadhyay 2013, p. 138.
  44. Unnithan, Sandeep (2014). "The man behind Modi: Lakshmanrao Inamdar". India Today. Ahmedabad. Retrieved 22 May 2014.
  45. Mukhopadhyay, Nilanjan (2014). "Narendra Modi: The making of the political leader". Retrieved 22 May 2014.
  46. Marino 2014, p. 35.
  47. 47.0 47.1 Marino 2014, pp. 35–40.
  48. Goyal, Prateek (18 May 2014). "Mentoring Modi". Pune Mirror. Retrieved 21 जून 2015.
  49. "Narendra Modi degree row: DU college says it has no data of students passing out in 1978". India Today. Retrieved 9 जून 2017.
  50. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named IT13092013
  51. Marino 2014, p. 48.
  52. "Narendra Modi's degree 'authentic': Delhi University Registrar Tarun Das". The Hindu. Retrieved 9 जून 2017.
  53. Avasthi, Yogesh. "Globetrotting PM Modi was weakest in 'International Relations'". Retrieved 17 February 2017.
  54. "Modi proves to be an astute strategist". Hindustan Times. 23 December 2007. Archived from the original on 19 August 2014. Retrieved 17 April 2014.

बाहरी कड़ी संपादन करीं

ऑफिशियल
रानीतिक पद
पहिले
केशुभाई पटेल
गुजरात के मुख्यमंत्री
2001–2014
बाद में
आनंदीबेन पटेल
पहिले
मनमोहन सिंह
भारत के प्रधानमंत्री
2014–वर्तमान
पद पर वर्तमान
लोक सभा
पहिले
मुरली मनोहर जोशी
लोकसभा सांसद
बनारस से

2014–वर्तमान
पद पर वर्तमान