रुथेनियम भा रूथेनियम (अंग्रेजी: Ruthenium) एक ठो तत्त्व बा।

Ruthenium,  44Ru
आम लच्छन (जनरल प्रापर्टी)
नाँव के उच्चारण/rˈθniəm/ (roo-THEE-nee-əm)
रूपरंगsilvery white metallic
स्टैंडर्ड परमाणु वजन (Ar, standard)101.07(2)[1]
पीरियाडिक टेबल में Ruthenium
Hydrogen हीलियम
लिथियम बेरीलियम बोरॉन कार्बन नाइट्रोजन ऑक्सीजन फ्लोरीन नियॉन
सोडियम मैग्नीशियम अल्मुनिया सिलिकॉन फॉस्फोरस गंधक क्लोरीन आर्गन
पोटैशियम कैल्शियम स्कैंडियम टाइटैनियम वैनेडियम क्रोमियम मैंगनीज लोहा कोबाल्ट निकेल ताँमा जस्ता गैलियम जर्मेनियम आर्सेनिक सेलीनियम ब्रोमीन क्रिप्टन
रुबिडियम स्ट्रॉन्सियम यिट्रियम जिरकोनियम नियोबियम मॉलिब्डेनम टेक्नीशियम रुथेनियम रोडियम पैलेडियम चानी कैडमियम इंडियम टीना एंटिमनी टेल्यूरियम आयोडीन जेनॉन
सीजियम बेरियम लैंथेनम सेरियम प्रासियोडाइमियम नियोडाइमियम प्रोमेथियम समेरियम युरोपियम गैडोलिनियम टर्बियम डिस्प्रोसियम होल्मियम अर्बियम थुलियम यिट्टर्बियम लुटेटियम हाफ्नियम टैंटलम टंगस्टन रेनियम ऑस्मियम इरीडियम प्लैटिनम सोना पारा थैलियम सीसा बिस्मथ पोलोनियम एस्टेटीन रेडान
फ्रंशियम रेडियम एक्टिनियम थोरियम प्रोटैक्टिनियम यूरेनियम नेप्चुनियम प्लुटोनियम अमेरिसियम क्युरियम बर्केलियम कैलिफोर्नियम आइंस्टाइनियम फर्मियम मेंडेलेवियम नोबेलियम लॉरेंशियम रदरफोर्डियम डब्नियम सीबोर्गियम बोरियम (तत्व) हस्सियम मेइट्नेरियम डार्मश्टाटियम रंटगेनियम कॉपरनीशियम निहोनियम फ्लेरोवियम मॉस्कोवियम लिवरमोरियम टेनेसीन ओगानेस्सन
Fe

Ru

Os
technetiumrutheniumrhodium
परमाणु नंबर (Z)44
ग्रुपgroup 8
पीरियड5
ब्लॉकd
इलेक्ट्रान कन्फिगरेशन[Kr] 4d7 5s1
Electrons per shell
2, 8, 18, 15, 1
भौतिक लच्छन
पघिलाव ताप2607 K ​(2334 °C, ​4233 °F)
उबाल ताप4423 K ​(4150 °C, ​7502 °F)
घनत्व (लगभग रू.टे.)12.45 g/cm3
जब लिक्विड होखे ( प.ता.)10.65 g/cm3
फ्यूजन के एन्थाल्पी38.59 kJ/mol
बास्पीकरण के एन्थाल्पी619 kJ/mol
मोलर हीट कैपसिटी24.06 J/(mol·K)
भाप दाब
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 2588 2811 3087 3424 3845 4388
परमाणु संबंधी लच्छन
ऑक्सीडेशन स्टेट−4, −2, +1,[2] +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8 (a mildly acidic oxide)
इलेक्ट्रोनिगेटिविटीPauling scale: 2.2
आयनाइजेशन एनर्जी
  • 1st: 710.2 kJ/mol
  • 2nd: 1620 kJ/mol
  • 3rd: 2747 kJ/mol
एटॉमिक रेडियसempirical: 134 pm
कोवैलेंट रेडियस146±7 pm
स्पेक्ट्रल रेंज में रंग के लाइन सभ
स्पेक्ट्रल लाइन
अन्य लच्छन
क्रिस्टल स्ट्रक्चरhexagonal close-packed (hcp)
Hexagonal close packed crystal structure for ruthenium
Speed of sound thin rod5970 m/s (at 20 °C)
थर्मल ऍक्सपैंशन6.4 µm/(m·K) (at 25 °C)
थर्मल कंडक्टिविटी117 W/(m·K)
इलेक्ट्रिकल रेजिस्टिविटी71 nΩ·m (at 0 °C)
चुंबकी क्रमparamagnetic[3]
यंग्स माड्युलस447 GPa
शियर माड्युलस173 GPa
बल्क माड्युलस220 GPa
पोइसंस रेशियो0.30
मोहो हार्डनेस6.5
ब्रिनेल हार्डनेस2160 MPa
सीएएस (CAS) नंबर7440-18-8
इतिहास
नाँव धराइलafter Ruthenia (Latin for: medieval Kyivska Rus' region)
खोज आ पहिला बिलगावKarl Ernst Claus (1844)
ruthenium के प्रमुख आइसोटोप
Iso­tope Abun­dance Half-life (t1/2) Decay mode Pro­duct
96Ru 5.52% >6.7×1016 y (β+β+) 2.7188 96Mo
97Ru syn 2.9 d ε 97Tc
γ 0.215, 0.324
98Ru 1.88% (SF) <11.690
99Ru 12.7% (SF) <12.368
100Ru 12.6% (SF) <13.634
101Ru 17.0% (SF) <13.205
102Ru 31.6% (SF) <12.049
103Ru syn 39.26 d β 0.226 103Rh
γ 0.497
104Ru 18.7% (ββ) 1.2997 104Pd
106Ru syn 373.59 d β 0.039 106Rh
Decay modes in parentheses are predicted, but have not yet been observed
|

संदर्भ संपादन करीं

  1. Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (help)
  2. "Ruthenium: ruthenium(I) fluoride compound data". OpenMOPAC.net. Retrieved 2007-12-10.
  3. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  5. "Ruthenium: ruthenium(I) fluoride compound data". OpenMOPAC.net. Retrieved 2007-12-10.